Ý nghĩa của việc cúng táo quân và mâm cỗ cúng phù hợp

Việc cúng tiễn đưa ông táo về trời lúc 23 tháng chạp âm lịch mỗi năm là một trong những nét văn hóa và truyền thống của nhiều thế hệ người Việt Nam. Vậy ý nghĩa là gì, trong mâm cỗ cúng đưa ông táo sẽ có gì, cùng tìm hiểu ngay sau đây.

Cúng Táo Quân có ý nghĩa như thế nào?

Thần Táo Quân có trong những tín ngưỡng dân gian của dân tộc Việt Nam có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Kỳ, Thổ Địa, Thổ Công của Đạo giáo Trung Hoa. Nhưng đến nay nó đã được Việt hóa thành câu chuyện “hai nam một nữ” – thần đất, thần nhà, thần chủ. Các dân tộc thường gọi là Táo Quân hay Ông Táo.

Nguồn gốc và sự kiện của Ông Công ông Táo được lưu lại dưới nhiều dạng truyện khác nhau. Theo lời kể của người xa xưa, Táo Quân là bếp gồm Táo quân và hai ông Táo, họ cũng là những vị thần quyết định phúc khí của gia đình.

Vào ngày 23 tháng của Chạp hàng năm, ông Táo sẽ cưỡi chép lên Trời để báo cáo với Ngọc Hoàng Thượng Đế những điều đã nghe và đã thấy thấy trên đời, cả việc xấu và việc chưa làm được. Từ đó, Thiên Đình sẽ đưa ra những hình phạt cũng như khen thưởng rõ ràng cho từng gia đình.

Từ tín ngưỡng đó, lễ tiễn đưa ông Táo về chầu trời với ngọc hoàng luôn được thực hiện. Mỗi năm, mọi người có thể cúng Táo Quân từ ngày 21 và kết thúc trước giờ Ngọ (từ giờ 11h đến trước 13h) của ngày 23 tháng Chạp mỗi năm vì đây là thời điểm tập trung của những vị thần về trời.

Sự tích của Táo Quân

Theo truyền thuyết Việt Nam, Thị Nhị có chồng là Trọng Cao. Dù đã ăn uống say mê bên nhau nhưng họ mãi mãi không có con. Vì vậy, Trọng Cao thường kiếm chuyện để cãi nhau với vợ.

Một ngày nọ, chỉ vì chuyện nhỏ, Cao đã gây ra chuyện lớn, đánh Thi Nhi và đuổi cô đi. Nhi bỏ nhà đi, lưu lạc sang xứ khác rồi gặp Phạm Lang. Phải ở bên nhau, hai người mới thành vợ thành chồng. Khi nguôi giận, Trọng Cao ân hận quá nên lên đường đi tìm vợ.

Ngày này qua tháng khác, hết tiền, Cao phải đi ăn mày dọc đường. Cuối cùng, tình cờ xin ăn ở nhà Nhị, khi Phạm Lang đi vắng. Nhi đã sớm nhận ra chồng cũ. Cô mời cô vào nhà và nấu cơm cho Cao. Ngay khi Phạm Lang trở về, Nhi đã sợ hãi giấu Cao dưới đống cỏ khô ở vườn sau.

Đêm đó, Phạm Lang nổi lửa rơm và cỏ khô để lấy tro. Thấy lửa bùng cháy, Nhi lao vào cứu Cao. Thấy Nhị nhảy vào lửa, Phạm Lang thương vợ cũng nhảy theo. Cả ba người đều chết trong đám cháy.

Ngọc Hoàng rất cảm động khi thấy 3 người rất có lòng thương người nên đã phong cả 3 trong gian bếp hay còn được gọi là Định phúc Táo Quân. Thượng đế giao cho người chồng mới là Thổ Công sẽ thực hiên việc trông việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ Địa thực hiện trông việc trong nhà, người vợ là Thổ Kỳ thực hiện trông coi việc đi chợ.

Không chỉ có thể khẳng định may rủi, rủi ro, phúc lành của gia chủ, các vị táp còn sẽ ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào vùng đất của người dân dưới hạ giới, giữ bình yên cho tất cả dân làng mọi người trong nhà.

Hàng năm, đúng vào mồng 23 trong tháng Chạp sẽ là ngày Táo Quân gác lại việc trông coi mà lên trời báo tất cả những việc làm phúc đức hoặc tốt và không tốt của dương gian con người trong một năm để Thiên đình định tội, thưởng phạt phân minh cho tất cả mọi người.

Sản phẩm liên quan:

Những lễ vật khi bắt đầu cúng đưa ông Táo – Táo Quân

Theo văn hóa của người Việt, vào ngày 23 tháng Chạp, mọi người thường tổ chức buổi lễ để đưa ông Táo về trời, cầu mong ông báo những điều tốt đẹp về gia đình trong năm qua. Lễ vật truyền thông của ông Táo có:

Mũ ông công bà hay ba chiếc áo: Hai mũ đàn ông và một đàn bà. Mũ dành cho ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. Nhiều người chỉ kiếm một ông công (có hai cánh chuồn) để tượng trưng.

Cá chép: Biểu tượng cho phương tiện di chuyển của ông Công, ông Táo. Bạn có thể sử dụng cá chép giấy hoặc cá chép thật đều được. Thường ở miền Bắc người ta dùng một con cá chép sống trong bể nước có ý nghĩa “cá chép hóa rồng” nhưng tại Nam Bộ thường dùng cá chép giấy nhiều hơn. 

Ngoài ra, người dân Việt còn chuẩn bị tiền vàng, 1 đôi hia bằng giấy, 1 chiếc áo một mâm cúng với những thực đơn như: trái cây, rượu, cau, trầu, trà, canh mọc, cá chép nướng, xôi gấc, hành muối, giò heo, đĩa rau xào, gà luộc, thịt heo luộc. 

Tùy theo từng hoàn cảnh gia đình, ngoài các lễ vật chính như trên, người ta thường ăn mặn (với gà, chân giò, nấm, măng …) hoặc lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, bạc. giấy) …) để đưa tiễn Táo quân.

Phong tục tiễn đưa ông Táo – Táo Quân tại ba miền Việt Nam

Phong tục tiễn đưa ông táo tại miền Bắc

Ở miền Bắc, dân gian cúng ông Công, ông Táo khá sớm, sớm nhất bắt đầu từ 20 và 23 tháng Chạp. Bởi sau giờ này ông Công, ông Táo phải bay về trời, không còn ở trần gian. 

Lễ vật tổ chức cho ông Táo ngoài vàng mã, cá chép thì nhiều nơi dùng cả chè, thường là chè bà cốt. Khi nấu chè, người ta sẽ cố ý để trà lên ông đầu rau, hoặc bôi lên ông đầu rau để Táo Quân đưa lên báo cáo cho “giọng” ngọt hơn

Bàn thờ Táo Quân của miền Bắc thường hiển thị cao hơn bàn thờ tổ tiên, trên đó bao gồm các bộ mũ, hia. Khi đã hoàn thành, họ sử dụng vàng mã và đưa ba ông đầu rau trong bếp bằng cách thả xuống ao, sau đó thay ba ông mới vào bếp và cả bộ trang bị trên bàn thờ.

Bên cạnh đó, người dân còn cúng một chú cá chép sống được thả trong nước, với ý nghĩa cá sẽ biến thành rồng để đưa ông Táo về trời. Con cá chép này sẽ được “phóng sinh” (thả ra ao hồ hay ra sông) sau khi cúng xong.

Phong tục tiễn đưa ông táo tại miền Trung

Ở Huế cùng một số tỉnh lân cận, người dân vừa bàn thờ ông Táo trên trang ông, vừa thờ bàn thờ của gia đình. Người miền Trung thường làm lễ tiễn Táo Quân sẽ lên thiên đình vào ngày 23 tháng Chạp rất quan trọng.

Đầu tiên là phải thay cát mới trong hương và lau bàn ông Táo sạch sẽ. Sau khi hoàn thành, tượng ông già bằng đất nung được đưa ra khỏi bàn thờ và đặt cạnh các miếu thờ ở đầu xóm hoặc ở dưới gốc cây cổ thụ ngã ba đường.

Tiếp đó, họ sẽ rước tượng ba ông Táo mới lên bàn thờ để bắt đầu một năm làm việc tiếp theo. Ngoài ra, người dân Huế còn có tục dựng cây nêu trước sân nhà hay sân đình trong sáng ngày 23.

Phong tục tiễn đưa ông táo tại miền Nam

Ngoài những lễ vật giống người Bắc, người miền Nam còn có thêm một đĩa đậu, kẹo hạt đen và một bộ “cò bay, ngựa chạy” – hình con cò và con ngựa làm bằng giấy, không có khung tre như miền bắc.

Điểm khác biệt so với những vùng khác nhau trong lễ cúng ông Công ông Táo của miền Nam là không có tục lệ để thay thế nhang, không mua cá chép, không áo mũ, một số còn nấu thêm xôi hoặc có thêm một mâm trái cây đơn giản

Người Sài Gòn quan niệm vào thời điểm cuối ngày, sau khi cả gia đình đã dùng xong bữa tối, không còn nướng và dùng đến bếp nữa thì mới được đưa ông Táo lên đường gặp Ngọc Hoàng.

Những lưu ý khi cúng đưa tiễn ông Táo – Táo Quân về trời

Quan niệm xưa cho rằng sau 12 ngày đăng ngày 23 tháng Chạp, các Táo Quân sẽ về trời. Vì thế, lễ hội cần phải được tiến hành trước thời điểm này. Bạn có thể làm lễ tiễn đưa vào tối của ngày 22 tháng Chạp hoặc đến sáng của ngày 23 tháng Chạp (trước 12 giờ) đều được hết

Táo Quân là những vị thần quản lý nhà cửa, bếp núc nên nhiều gia đình đặt dưới bếp. Tuy nhiên, để phù hợp với phong tục và quy tắc tôn thờ của dân chúng. Các vị Táo Quân cần được làm trên bàn thờ chính trong nhà thay vì ở bếp.

Táo Quân lên chầu trời là để báo cáo với Ngọc Hoàng chuyện lớn, việc nhỏ diễn ra trong năm ở dưới hạ giới. Vì vậy, bạn chỉ nên xin các Táo Quân báo cáo những điều tốt đẹp với Ngọc Hoàng.

Nhiều người chọn phóng cá chép từ trên cao hoặc cá chém ra xa, để cá chép có thể đi nhanh hơn. Nhưng điều này là phạm vi, làm mất ý nghĩa của tâm linh và đồng thời cũng làm cho cá chết. Bạn nên ra sông, mép hồ để thả cá chép và cũng đừng quên vứt túi nilon đựng cá đúng quy định.

Tiễn ông Táo về trời là một phong tục lưu truyền lâu đời của người Việt vào những ngày cuối năm. Đây được xem là một trong những thời khắc rất quan trọng. Mọi người mong muốn vị thần Táo sẽ báo cáo những vấn đề sẽ xảy ra trong năm qua. Và mong thượng đế giúp đỡ với một năm mới thuận lợi và suôn sẻ hơn. 

Nên cúng đưa ông táo – Táo Quân ở đâu là tốt nhất?

Có nhiều gia đình thường tổ chức việc cúng ông Công và ông Táo cùng trên bàn thờ gia tiên. Tuy nhiên hai vị thần này hoàn toàn khác nhau. Ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà còn ông Táo là 3 vị đầu râu trông coi việc bếp núc trong gia đình.

Chính vì vậy, việc nhập tiễn chung ông Công với ông Táo về chầu trời cùng chung một mâm cỗ là hoàn toàn không đúng. Trong những ngày này, ông táo phải được cúng bằng mâm cỗ ngay tại không gian bếp, còn ông công sẽ được cúng cỗ trên bàn thờ của gia tiên hoặc bàn thờ chính của gia đình. 

Theo truyền thống của văn hóa thì ông táo sẽ được đặt trong bếp hoặc trên kệ bếp. Việc thể hiện tín ngưỡng của dân gian thờ này với mong muốn bếp núc luôn giữ lửa trong gia đình, giúp các thành viên hòa thuận. 

Với những nhà không có gian thờ ông Táo sẽ có mâm cỗ cúng tại bếp và một mâm khác thắp ở ban thờ gia tiên để thực hiện nghi lễ chính. Sau đó người dân sẽ nổi nửa cho bếp lò cháy đỏ rồi bày mâm cỗ. Với những thông tin trên đây hy vọng mọi người sẽ tổ chức một ngày đưa ông Táo – Táo Quân đúng chuẩn và trang trọng nhất.

[ văn khấn cúng ông Táo | mâm cúng ông Táo | lễ cúng ông Táo | lễ vật cúng ông Táo | hướng dẫn cúng ông Táo | sự tích ông Táo ]